Η 17η Νοεμβρίου αποτελεί ημέρα μνήμης και περισυλλογής για την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973. Ένα γεγονός που σημάδεψε τη σύγχρονη ελληνική ιστορία και συνεχίζει να προκαλεί συζητήσεις και διχογνωμίες.
Το ζήτημα των νεκρών κατά τη διάρκεια της εξέγερσης και την επιχείρηση καταστολής έρχεται σχεδόν κάθε χρόνο στο προσκήνιο από τους «αρνητές» του Πολυτεχνείου.
Με τον όρο “νεκροί του Πολυτεχνείου”, αναφερόμαστε στα θύματα των γεγονότων που προκάλεσαν οι δυνάμεις ασφαλείας κατά τη διάρκεια και μετά την εξέγερση. Αν και το ζήτημα έχει διευκρινιστεί σε μεγάλο βαθμό, παραμένει πεδίο αντιπαράθεσης.
Εθνικό Ιδρύμα Ερευνών
Το 2002, υπό τη διεύθυνση του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη, το ΕΙΕ παρουσίασε την έρευνα «Τεκμηριώνοντας τα γεγονότα του Νοεμβρίου 1973», όπου ταυτοποιήθηκαν 24 νεκροί από πυρά των δυνάμεων καταστολής.
Τον Σεπτέμβριο του 1974, μετά την αντιπολίτευση, ανατέθηκε στον εισαγγελέα Δημήτριο Τσεβά, να διενεργήσει προκαταρκτική εξέταση. Μαρτυρίες για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου υπάρχουν πολλές. «Τύψεις συνειδήσεως με οδήγησαν μπροστά σας», φέρεται να είχε πει στην κατάθεσή του στον εισαγγελέα Δημήτριο Τσεβά, ο Δημήτριος Πίμπας, πρώην πράκτορας της ΚΥΠ. Στη συνέχεια αναφέρθηκε σε «450 νεκρούς και ομαδικούς τάφους στο νεκροταφείο Ζωγράφου».
Αλλά και ο δημοσιογράφος, Γρηγόριος Παπαδάτος υπέβαλε στον Τσεβά ένα κατάλογο 59 ονομάτων, που ισχυριζόταν ότι αντιστοιχούσαν σε νεκρούς εκείνων των ημερών. Όμως ο εισαγγελέας έκρινε ότι ο Παπαδάτος δεν ήταν αξιόπιστη πηγή, καθώς προέκυψε ότι κυκλοφορούσε στην περιοχή του Πολυτεχνείου με την ταυτότητα του έφεδρου αξιωματικού, διατηρώντας επαφές με παρακρατικούς και βαθμοφόρους του στρατού και της χωροφυλακής. Παράλληλα, αποδείχτηκε ότι στο δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου 1974 ήταν υπεύθυνος του γραφείου τύπου της «Βασιλικής Ενώσεως» και προπαγάνδιζε την ψήφο υπέρ του Κωνσταντίνου.
Ένας άλλος μάρτυρας που έκανε αποκαλύψεις, ήταν ο Παντελής Τσαγκουρνής, ένας στρατιώτης που κατά τη διάρκεια των γεγονότων υπηρετούσε στο Πεντάγωνο και κατέθεσε ότι είχε δει στο Επιτελείο μια αναφορά του συνταγματάρχη Ντερτιλή, βάσει της οποίας «ο μέχρι τότε αριθμός των νεκρών ήταν 423». Ωστόσο, στο δικαστήριο ανασκεύασε τους ισχυρισμούς του, υποστηρίζοντας ότι δεν ήταν σίγουρος αν το έγγραφο «έλεγε ότι υπήρχαν 423 νεκροί ή τραυματίαι». Παρόλο αυτά η προκαταρτική έρευνα ήδη είχε ταυτοποιήσει 1.103 τραυματίες.
Η λίστα με τους πραγματικούς νεκρούς της εξέγερσης του Νοέμβρη στις 17 Νοέμβρη 1973:
1. Σπυρίδων Κοντομάρης του Αναστασίου, 57 ετών, δικηγόρος (πρώην βουλευτής Κερκύρας της Ενωσης Κέντρου), στις 16.11.1973, στη διασταύρωση των οδών Γεωργίου Σταύρου & Σταδίου.
2. Διομήδης Κομνηνός του Ιωάννη, 17 ετών, μαθητής, κάτοικος Λευκάδος 7, Αθήνα. Στις 16.11.1973, στη διασταύρωση των οδών Αβέρωφ & Μάρνη.
3. Σωκράτης Μιχαήλ, 57 ετών, εμπειρογνώμων ασφαλιστικής εταιρείας, κάτοικος Περιστερίου Αττικής. Στις 16.11.1973, μεταξύ των οδών Μπουμπουλίνας και Σόλωνος.
4. Toril Margrethe Engeland του Per Reidar, 22 ετών, φοιτήτρια από το Μόλντε της Νορβηγίας. Στις 16.11.1973.
5. Βασίλειος Φάμελλος του Παναγιώτη, 26 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος, από τον Πύργο Ηλείας, κάτοικος Κάσου 1, Κυψέλη, Αθήνα. Στις 16.11.1973.
6. Γεώργιος Σαμούρης του Ανδρέα, 22 ετών, φοιτητής Παντείου, από την Πάτρα, κάτοικος πλατείας Κουντουριώτου 7, Κουκάκι. Στις 16.11.1973 Καλλιδρομίου και Ζωσιμάδων.
7. Δημήτριος Κυριακόπουλος του Αντωνίου, 35 ετών, οικοδόμος, κάτοικος Περιστερίου Αττικής. Στις 16.11.1973 στην περιοχή του Πολυτεχνείου.
8. Σπύρος Μαρίνος του Διονυσίου, επονομαζόμενος Γεωργαράς, 31 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος, από την Εξωχώρα Ζακύνθου. Στις 16.11.1973, στην περιοχή του Πολυτεχνείου.
9. Νικόλαος Μαρκούλης του Πέτρου, 24 ετών, εργάτης, από το Παρθένι Θεσσαλονίκης, κάτοικος Χρηστομάνου 67, Σεπόλια στις 17.11.1973, ενώ βάδιζε στην πλατεία Βάθης.
10. Αικατερίνη Αργυροπούλου 76 ετών, κάτοικος Κέννεντυ και Καλύμνου, Αγιοι Ανάργυροι Αττικής. Στις 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην αυλή του σπιτιού της.
11. Στυλιανός Καραγεώργης του Αγαμέμνονος, 19 ετών, οικοδόμος, κάτοικος Μιαούλη 38, Νέο Ηράκλειο Αττικής. Στις 17.11.1973, στην οδό Πατησίων.
12. Μάρκος Καραμανής του Δημητρίου, 23 ετών, ηλεκτρολόγος, από τον Πειραιά, κάτοικος Αιγάλεω. Στις 17.11.1973, ενώ βρισκόταν σε ταράτσα επί της πλατείας Αιγύπτου 1.
13. Αλέξανδρος Σπαρτίδης του Ευστρατίου, 16 ετών, μαθητής, από τον Πειραιά, κάτοικος Αγίας Λαύρας 80, Αθήνα. Στις 17.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση Πατησίων και Κότσικα.
14. Δημήτριος Παπαϊωάννου, 60 ετών, διευθυντής ταμείου αλευροβιομηχάνων, κάτοικος Αριστομένους 105, Αθήνα. Στις 17.11.1973,στην πλατεία Ομονοίας.
15. Γεώργιος Γεριτσίδης του Αλεξάνδρου, 47 ετών, εφοριακός υπάλληλος, κάτοικος Ελπίδος 29, Νέο Ηράκλειο Αττικής. Στις 17.11.1973, μέσα στο αυτοκίνητό του στα Νέα Λιόσια.
16. Βασιλική Μπεκιάρη του Φωτίου, 17 ετών, εργαζόμενη μαθήτρια, κάτοικος Μεταγένους 8, Νέος Κόσμος. Στις 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην ταράτσα του σπιτιού της.
17. Δημήτρης Θεοδωράς του Θεοφάνους, 5½ ετών, κάτοικος Ανακρέοντος 2, Ζωγράφου. Στις 17.11.1973, ενώ διέσχιζε με τη μητέρα του τη διασταύρωση της οδού Ορεινής Ταξιαρχίας με τη λεωφόρο Παπάγου στου Ζωγράφου.
18. Αλέξανδρος Βασίλειος (Μπασρί) Καράκας, 43 ετών, Αφγανός τουρκικής υπηκοότητας, ταχυδακτυλουργός, κάτοικος Μύρωνος 10, Αγιος Παντελεήμονας, Αθήνα. Στις 17.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Χέυδεν και Αχαρνών.
19. Αλέξανδρος Παπαθανασίου του Σπυρίδωνος, 59 ετών, συνταξιούχος εφοριακός, κάτοικος Νάξου 116, Αθήνα. Στις 18.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση Δροσοπούλου και Κύθνου.
20. Ανδρέας Κούμπος του Στεργίου 63 ετών, βιοτέχνης, κάτοικος Αμαλιάδος 12, Κολωνός. Στις 18.11.1973, στη διασταύρωση των οδών Γ΄ Σεπτεμβρίου και Καποδιστρίου.
21. Μιχαήλ Μυρογιάννης του Δημητρίου, 20 ετών, ηλεκτρολόγος, κάτοικος Ασημάκη Φωτήλα 8, Αθήνα. Στις 18.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Στουρνάρη.
22. Κυριάκος Παντελεάκης του Δημητρίου, 44 ετών, δικηγόρος, κάτοικος Φερών 5, Αθήνα. Στις 18.11.1973, στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Γλάδστωνος.
23. Ευστάθιος Κολινιάτης, 47 ετών, κάτοικος Νικοπόλεως 4, Καματερό Αττικής. Κτυπήθηκε στις 18.11.1973.
24. Ιωάννης Μικρώνης του Αγγέλου, 22 ετών, φοιτητής στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών, από την Ανω Αλισσό Αχαΐας. Συμμετείχε στην κατάληψη του Πανεπιστημίου Πατρών.
Τι αφορά η λίστα των 88 ονομάτων που διαβάζεται στην επέτειο του Πολυτεχνείου;
Η συγκεκριμένη λίστα έχει συνταχθεί κυρίως από την Προοδευτική Ένωση Μητέρων Ελλάδας (Π.Ε.Μ.Ε.), και αφορά τα θύματα ολόκληρης της επταετίας της δικτατορίας (1967-1974), όχι μόνο των περιστατικών της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τον κατάλογο λείπουν 7 άτομα που έχουν ταυτοποιηθεί με σιγουριά ως νεκροί κατά τα γεγονότα της Εξέγερσης, σύμφωνα με την έρευνα Καλλιβρετάκη.
