Ο ξεσηκωμός των υπόδουλων Ελλήνων κατά του Οθωμανού δυνάστη για ελευθερία και αυτοδιάθεση το 1821, υπήρξε το πιο σημαντικό γεγονός στην ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας. Η Ελληνική Επανάσταση ήταν η αφετηρία της εθνικής παλιγγενεσίας, καθώς πέτυχε την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους και συνεπώς την παρουσία της Ελλάδας, ύστερα από έκλειψη αιώνων, στον πολιτικό χάρτη του κόσμου.
Η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε ένα από τα κομβικά σημεία της ευρωπαϊκής ιστορίας του 19ου αιώνα, καθώς ήταν η αφετηρία για τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που ούτως ή άλλως βρισκόταν σε φάση παρακμής.
Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, ανά τον κόσμο, πολλοί άνθρωποι του πνεύματος και των τεχνών μέσω των συγγραφικών και των καλλιτεχνικών τους δραστηριοτήτων διαμόρφωσαν μία φιλελληνική κουλτούρα που επηρέασε έντονα την κοινή γνώμη της εποχής.
Το φιλελληνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και στην Αμερική, πριν και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, προσέφερε σημαντική βοήθεια στον ελληνικό Αγώνα, ενισχύοντας τους Έλληνες τόσο σε υλικό όσο και σε ηθικό επίπεδο.
Το φιλελληνικό ρεύμα που εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 είχε δύο όψεις. Από τη μία μεριά τα φιλελληνικά κομιτάτα, που διοργάνωναν εράνους σε χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, συγκέντρωναν ρούχα, χρήματα και τρόφιμα για να ανακουφίσουν τη δυστυχία του ελληνικού λαού που κινδύνευε να αφανιστεί από την πείνα και το μαχαίρι του βάρβαρου δυνάστη του. Από την άλλη πλευρά, άνθρωποι του πνεύματος και των τεχνών, πέραν της χρηματικής τους συνεισφοράς, μέσω της συγγραφικής τους δραστηριότητας και των καλλιτεχνικών τους έργων διαμόρφωσαν μία φιλελληνική κουλτούρα που επηρέασε έντονα την κοινή γνώμη της εποχής.
Ο φιλλεληνισμός, όπως ονομάστηκε αυτό το ρεύμα, πρόσφερε σημαντική βοήθεια στην ελληνική υπόθεση. Πρώτον, με την αποστολή χρημάτων, εφοδίων και εθελοντών. Δεύτερον, ασκώντας πίεση στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ώστε να προχωρήσουν σε μια ευνοϊκή ρύθμιση για τους έλληνες επαναστάτες. Το ρεύμα αυτό παρά την ύφεση που κάποιες χρονιές γνώρισε, έλκυσε το ενδιαφέρον ορισμένων από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της εποχής.
Διανοούμενοι, πανεπιστημιακοί, άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων εργάστηκαν εθελοντικά προπαγανδίζοντας υπέρ της ελληνικής υπόθεσης. Επιπλέον, ένας σημαντικός αριθμός εθελοντών προσήλθε στις επαναστατημένες περιοχές, για να πολεμήσει για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Ανάμεσά τους βρέθηκαν γνωστοί στρατιωτικοί της εποχής των Ναπολεόντειων πολέμων, φοιτητές, κυνηγημένοι επαναστάτες ακόμη και τυχοδιώκτες ή καιροσκόποι, για τους οποίους η ελληνική επανάσταση φάνταζε ως περιπέτεια και μάλιστα επικερδής.
Ο φιλλεληνισμός, όπως ονομάστηκε αυτό το ρεύμα, πρόσφερε σημαντική βοήθεια στην ελληνική υπόθεση. Πρώτον, με την αποστολή χρημάτων, εφοδίων και εθελοντών. Δεύτερον, ασκώντας πίεση στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ώστε να προχωρήσουν σε μια ευνοϊκή ρύθμιση για τους έλληνες επαναστάτες. Το ρεύμα αυτό παρά την ύφεση που κάποιες χρονιές γνώρισε, έλκυσε το ενδιαφέρον ορισμένων από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της εποχής.
Διανοούμενοι, πανεπιστημιακοί, άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων εργάστηκαν εθελοντικά προπαγανδίζοντας υπέρ της ελληνικής υπόθεσης. Επιπλέον, ένας σημαντικός αριθμός εθελοντών προσήλθε στις επαναστατημένες περιοχές, για να πολεμήσει για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Ανάμεσά τους βρέθηκαν γνωστοί στρατιωτικοί της εποχής των Ναπολεόντειων πολέμων, φοιτητές, κυνηγημένοι επαναστάτες ακόμη και τυχοδιώκτες ή καιροσκόποι, για τους οποίους η ελληνική επανάσταση φάνταζε ως περιπέτεια και μάλιστα επικερδής.
Η παλινόρθωση των παλαιών καθεστώτων, η πίεση και οι διώξεις που γνώρισαν τα φιλελεύθερα, ριζοσπαστικά και επαναστατικά στοιχεία μετά το 1815 δεν έδινε και πολλά περιθώρια έκφρασης και πολύ περισσότερο προώθησης των πολιτικών και κοινωνικών αιτημάτων που είχαν τεθεί από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης. Επιπλέον, οι επαναστατικές κινήσεις καταπνίγονταν γρήγορα η μία μετά την άλλη. Στις συνθήκες αυτές η ελληνική επανάσταση αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και προσδοκιών που παρότι έμελλε στο τέλος να διαψευστούν, στάθηκαν ικανές να κινητοποιήσουν αρκετούς για την ευτυχή της κατάληξη.
Το φιλελληνικό ρεύμα που εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 είχε δύο όψεις. Από τη μία μεριά τα φιλελληνικά κομιτάτα, που διοργάνωναν εράνους σε χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, συγκέντρωναν ρούχα, χρήματα και τρόφιμα για να ανακουφίσουν τη δυστυχία του ελληνικού λαού που κινδύνευε να αφανιστεί από την πείνα και το μαχαίρι του βάρβαρου δυνάστη του. Από την άλλη πλευρά, άνθρωποι του πνεύματος και των τεχνών, πέραν της χρηματικής τους συνεισφοράς, μέσω της συγγραφικής τους δραστηριότητας και των καλλιτεχνικών τους έργων διαμόρφωσαν μία φιλελληνική κουλτούρα που επηρέασε έντονα την κοινή γνώμη της εποχής.
Ως προς το φιλελληνικό ρεύμα που εκδηλώθηκε σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, ξεχώρισε η δράση των κομιτάτων στη Γαλλία, τη Γερμανία και στην Ελβετία. Ουσιαστική υπήρξε επίσης και η συμβολή της Αγγλίας, και της Ιταλίας. Γρήγορα όμως, ο Φιλελληνικός πυρετός επεκτάθηκε έξω από την Ευρώπη και έφτασε έως την Αμερική.
Ο κατάλογος των Φιλελλήνων στον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών αφθονεί με συμμετέχουσες τις ηγετικές φυσιογνωμίες του φιλελληνικού κινήματος, όπως ο Πρόεδρος της Φιλελληνικής Επιτροπής του Παρισιού, François-René de Chateaubriand, ο Λόρδος Byron στην Αγγλία και ο Ghoete στη Γερμανία, μαζί με έναν πολύ ένθερμο φιλέλληνα, τον Wilhelm Müller, γνωστό από τους κύκλους τραγουδιών του Σούμπερτ «Ωραία Μυλωνού» και «Χειμωνιάτικο Ταξίδι». Στον εικαστικό χώρο κορυφαία μορφή, ο Eugène Delacroix, που παρουσίασε το 1824 την «Σφαγή της Χίου» και στην έκθεση «Υπέρ των Ελλήνων», το 1826, στο Παρίσι, στην Galerie Lebrun, το περίφημο έργο του «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου.»
Ίδρυση της πρώτης φιλελληνικής επιτροπής.
Στη Γαλλία, η πρώτη φιλελληνική επιτροπή ιδρύθηκε στο Παρίσι στις αρχές του 1823, στους κόλπους της «Εταιρείας της Χριστιανικής Ηθικής», με την ονομασία «Επιτροπή υπέρ των Ελλήνων προσφύγων στη Γαλλία». Μεταξύ των μελών της επιτροπής ήταν διακεκριμένες προσωπικότητες της δημόσιας ζωής, φιλελεύθερων αποκλίσεων, όπως ο πρόεδρός της, δούκας ντε λα Ροσφουκώ-Λιανκούρ (delaRochefoucault-Liancourt), ο δούκας ντε Μπρολί (DeBroglie), και οι δυο τους γερουσιαστές, καθώς και βουλευτές και τραπεζίτες.
Στα μέλη της συμπεριλαμβάνονταν επίσης Έλληνες που ζούσαν στο Παρίσι, όπως ο Α. Κοραής, ο Κ. Σχινάς, ο Α. Βογορίδης και ο Δ. Φωτήλας. Η επιτροπή, σύμφωνα με τους σκοπούς της, θα κατέβαλλε προσπάθειες για την περίθαλψη και διοχέτευση στην Ελλάδα προσφύγων που είχαν καταφύγει στη Γαλλία έπειτα από τις τουρκικές σφαγές στη Μικρά Ασία και τη Χίο, και για τον σκοπό αυτό διοργάνωσε εράνους, στους οποίους συνεισέφεραν γνωστά πρόσωπα της εποχής, αλλά και απλοί άνθρωποι.
Τον Φεβρουάριο του 1825 ιδρύθηκε στο Παρίσι μια νέα φιλελληνική επιτροπή με την ονομασία «Φιλανθρωπική Επιτροπή υπέρ των Ελλήνων», με πολύ ευρύτερους στόχους, η οποία απέβλεπε στη συλλογή χρημάτων με εράνους για την παροχή βοήθειας στους Έλληνες σε όλους τους τομείς, μεταξύ των οποίων και στον στρατιωτικό. Μέλη της επιτροπής αυτής, που είναι ευρύτερα γνωστή ως «Φιλελληνικό Κομιτάτο», υπήρξαν και αρκετά μέλη της προηγούμενης επιτροπής. Παράλληλα, η «Εταιρεία της Χριστιανικής Ηθικής» συνέχισε να βοηθά τους Έλληνες, ιδιαίτερα στον τομέα της παιδείας, αναλαμβάνοντας την εκπαίδευση στη Γαλλία ορφανών Ελληνόπουλων και αποστέλλοντας το μέλος της Ντυτρόν (Dutrone) στην Ελλάδα, για να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην οργάνωση σχολείων.
Το κομιτάτο του Λονδίνου
Το κομιτάτο του Λονδίνου επίσης, στην Αγγλία, που περιλάμβανε στους κόλπους του σημαντικές προσωπικότητες, όπως o λόρδος Nugent, o συνταγματάρχης Leicester Stabhope και ο ποιητής Thomas Moore, εκδηλώθηκε υπέρ του αγώνα των Ελλήνων.Οι φιλλέληνες του Λονδίνου προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στο αγωνιζόμενο έθνος μας με τη συμπαράστασή του στους Έλληνες αντιπροσώπους για τη σύναψη δανείων στο Λονδίνο και ιδίως με τη θυσία ενός εκλεκτού μέλος του, του λόρδου Byron.
Οι πρώτοι πυρήνες εθελόντων
Ο πρώτος πυρήνας των εθελοντών επί ελληνικού εδάφους δημιουργήθηκε στην Πελοπόννησο γύρω από τον Δημήτριο Υψηλάντη. Ο Μπαλέστ οργάνωσε ένα σώμα τακτικών το οποίο σταδιακά ενισχύθηκε υπερβαίνοντας τους 300 άνδρες. Οι τακτικοί έλαβαν μέρος σε διάφορες επιχειρήσεις στην Πελοπόννησο, και ιδιαίτερα στην ανεπιτυχή επίθεση εναντίον του Ναυπλίου στα τέλη του 1821, όπου ένα μέρος τους βρήκε τον θάνατο. Τον Φεβρουάριο του 1822 βρέθηκε στην Ελλάδα και ο Γερμανός στρατηγός από τη Βυρτεμβέργη, Κάρολος Νόρμαν (Νοrmann), ο οποίος επιχείρησε να συνενώσει υπό την αρχηγία του τους φιλέλληνες εθελοντές.
Από το Ναυαρίνο, όπου αποβιβάστηκε, κατευθύνθηκε στην Κόρινθο και εκεί, από το πλήθος των φιλελλήνων που είχε συρρεύσει, συγκρότησε τον Μάιο του 1821 ένα σώμα, κυρίως από Γερμανούς, Γάλλους και Πολωνούς, που τέθηκε στην υπηρεσία του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου. Το Τάγμα των Φιλελλήνων, όπως ονομάστηκε, ακολούθησε τον Μαυροκορδάτο στο Μεσολόγγι, όπου ο τελευταίος προετοίμαζε την εκστρατεία του στην Ήπειρο.
Σε αυτήν έλαβαν μέρος, μέσα σε ποικίλες αντιξοότητες τις οποίες επέτειναν οι εθνικές διαμάχες μεταξύ των Ευρωπαίων εθελοντών, εκτός από το Τάγμα των Φιλελλήνων υπό τον Ντάνια (Dania), ένα άλλο τακτικό σώμα φιλελλήνων υπό τον Πεδεμόντιο Ταρέλα (Τarella), καθώς και ένα σώμα εθελοντών από τα Επτάνησα υπό τον Σπ. Πανά. Οι φιλέλληνες αυτοί συμμετείχαν στη Μάχη του Πέτα στις 4 Ιουνίου 1824, όπου αποδεκατίστηκαν, αφού πολέμησαν με μεγάλη γενναιότητα. Μεταξύ των νεκρών ήταν και οι αρχηγοί Πανάς, Ταρέλα και Ντάνια. Ο Νόρμαν τραυματίστηκε σοβαρά και πέθανε μετά από λίγους μήνες στο Μεσολόγγι.
Ο Βίκτωρ Ουγκώ
Δυνατά και υπέρ των Ελλήνων ακούστηκε και η φωνή του νεαρού ακόμη Βίκτωρα Ουγκώ. Ο Β. Ουγκώ εκείνη την εποχή εξέδωσε τη γνωστή συλλογή των «Ανατολικών» ποιημάτων του, ανάμεσα στα οποία βρίσκονται και τα ονομαστά «ελληνικά» ποιήματα του «Κανάρης», «το πασίγνωστο «Ελληνόπουλο» της Χίου, η «Λαζάρα» και τα «κεφάλια του Σεραγιού». Στο ποίημα του αυτό, ο Ουγκώ βάζει τρία κομμένα κεφάλια διάσημων αγωνιστών της επανάστασης (του Κανάρη, του Μπότσαρη και του επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ) να αφηγούνται τις τελευταίες στιγμές του Μεσολογγίου.
Γιορτάζοντας τη συμπλήρωση των 2o1 χρόνων από την έναρξη της επανάστασης του 1821, δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι η ίδρυση του πρώτου ανεξάρτητου κράτους της Βαλκανικής χερσονήσου υπήρξε αποτέλεσμα όχι μόνο των υπέρογκων θυσιών του ελληνικού λαού αλλά, κατά ένα μέρος, και της πίεσης που άσκησε το φιλελληνικό ρεύμα στις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής. Σε ολόκληρο τον κόσμο, τα ονόματα των ελληνικών πόλεων, καθώς και των ηρώων του 1821 διαδίδονταν από στόμα σε στόμα. Οι μάχες στην Τριπολιτσά, την Κόρινθος, την Πάτρα, το Μανιάκι, τη Χίος, τα Ψαρά, το Μεσολόγγι, και οι αγώνες του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη, της Μπουμπουλίνας, του Παπαφλέσα, του Μπότσαρη και του Μιαούλη ξεσήκωσαν πάθη και στάθηκαν ικανά να κάμψουν κάθε αντίσταση, όσο ισχυρή και αν ήταν.
