Ήταν ξημερώματα, της 21ης Απριλίου, του 1967, παραμονή του Σάββατου του Λαζάρου. Την ηρεμία της νύχτας, επισείσαν ο θόρυβος, από τα άρματα μάχης, στο κέντρο της Αθήνας.
Πως φθάσαμε στην αποφράδα μέρα, με την χώρα μας να μπαίνει στο γύψο, για επτά ολόκληρα χρόνια. O Παπαδόπουλος και οι συνταγματάρχες σχεδιάζουν από καιρό την κατάληψη της εξουσίας με ή χωρίς την έγκριση του βασιλιά.
Το σχέδιο Περικλής
Το Σχέδιο Περικλής όπως είχε κατατεθεί στη Βουλή, αποτελούνταν από ένα κράμα που περιελάβανε τις Ένοπλες Δυνάμεις, τη Χωροφυλακή, την Εκκλησία και παρακρατικές ομάδες που δρούσαν την εποχή εκείνη.
Το σχέδιο αρχικά είχε εκπονηθεί από την ΚΥΠ το 1955 για να αναθεωρηθεί το 1959 από τον αρχηγό της, στρατηγό Αλέξανδρο Νάτσινα. Το σχέδιο Περικλής αποτελούσε ενέργεια στο πλαίσιο εκστρατείας που είχαν αρχίσει οι ελληνικές και αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες και περιελάβανε άμεση παρέμβαση του στρατού και της αστυνομίας στα τότε πολιτικά πράγματα της χώρας με τη χρήση «διαφωτιστικού υλικού» (προπαγάνδας) και την ίδρυση παρακρατικών οργανώσεων από «εθνικόφρονες πολίτες» με σκοπό τον περιορισμό του ποσοστού της ΕΔΑ η οποία είχε καταφέρει να αναδειχθεί αξιωματική αντιπολίτευση στις εκλογές του 1958.
Ο Γ. Παπανδρέου καταγγέλλει στη Βουλή το Σχέδιο Περικλής, το οποίο προέβλεπε την άμεση επέμβαση στρατού, αστυνομίας και παρακρατικών οργανώσεων στα πολιτικά πράγματα της χώρας, με σκοπό τον περιορισμό του ποσοστού της ΕΔΑ στις εκλογές του 1961. Το αρχικό σχέδιο είχε εκπονηθεί το 1959 από την ΚΥΠ, ενώ ανάλογο καταρτίστηκε το 1961. Το Σχέδιο Περικλής ήταν εξαρχής γνωστό στον Παπανδρέου, ο οποίος τότε αδιαφόρησε, ευελπιστώντας στην ενίσχυση του δικού του κόμματος.
Τα άτομα που εμπλέκονταν με το Σχέδιο Περικλής σύμφωνα με το Γεώργιο Παπανδρέου ήταν ο στρατηγός εν αποστρατεία Γωγούσης διευθυντής της υπηρεσίας πληροφοριών του γραφείου του πρωθυπουργού Καραμανλή, ο στρατηγός Βαρδουλάκης αρχηγός της Χωροφυλακής, ο στρατηγός Αλέξανδρος Νάτσινας αρχηγός της ΚΥΠ και ο συνταγματάρχης της ΚΥΠ Γεώργιος Παπαδόπουλος. Μόνο δύο ενοχοποιήθηκαν, οι στρατηγοί Αλέξανδρος Νάτσινας και Γωγούσης. Για πολλούς πάλι το Σχέδιο Περικλής ήταν μια συνωμοτική δραστηριότητα του ΙΔΕΑ. Το Σχέδιο Περικλής προσπάθησε να επηρεάσει τις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961 με τις ίδιες μεθόδους που δρούσε ο ΙΔΕΑ τη διετία 1947-1949. Ουσιαστικά το κίνητρο και στις δύο περιόδους ήταν η ελαχιστοποίηση του «κομμουνιστικού κινδύνου». Για να καρποφορήσει το σχέδιο αυτό, υπήρξε συνεχής αντικομμουνιστική προπαγάνδα και αθέμιτες τακτικές στον πληθυσμό.
Πλήρης αιφνιδιασμός
Η χώρα την εποχή εκείνη βρισκόταν ουσιαστικά σε προεκλογική περίοδο. Οι εκλογές είχαν προκηρυχθεί για τις 28 Μαΐου και την εξουσία ασκούσε από τις 3 Απριλίου η ΕΡΕ, με πρωθυπουργό τον αρχηγό της Παναγιώτη Κανελλόπουλο, έχοντας τη συναίνεση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γεωργίου Παπανδρέου και του Βασιλιά Κωνσταντίνου. Γεγονός των ημερών ήταν η συναυλία των Rolling Stones στο γήπεδο του Παναθηναϊκού (17 Απριλίου), που όμως διαλύθηκε από την Αστυνομία, προς μεγάλη απογοήτευση των Αθηναίων ροκάδων, που θα έβλεπαν ένα συγκρότημα – θρύλο στην ακμή της δημιουργικότητάς του.
Διάχυτη ήταν η πεποίθηση ότι τις επερχόμενες εκλογές θα κέρδιζε η Ένωση Κέντρου και θα επανερχόταν θριαμβευτικά στην εξουσία υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Πολλοί ήλπιζαν ότι θα ετίθετο ένα τέλος στη διετή πολιτική ανωμαλία, που έμεινε στην ελληνική ιστορία ως «Αποστασία» και σηματοδοτήθηκε με την παραίτηση του λαοπρόβλητου πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου (είχε λάβει το 52,2% στις εκλογές του 1964) στις 15 Ιουλίου 1965, μετά τη σύγκρουσή του με τον βασιλιά Κωνσταντίνο.
Ο αιφνιδιασμός ήταν πλήρης και στις 3:30 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου το στρατιωτικό κίνημα είχε επικρατήσει και μάλιστα αναίμακτα.
Οι εντολές που φέρουν από τον διοικητή τους οι χειριστές των αρμάτων είναι σαφείς: «καταλάβατε τα κυβερνητικά κτήρια, Πεντάγωνο, ραδιόφωνο, ΟΤΕ, Βουλή». Σημαντική δύναμη ελαφρών αρμάτων κυκλώνει τα ανάκτορα στο Τατόι και το αεροδρόμιο
Οι φωτογραφίες των τανκς που έχουν στραμμένες τις κάνες τους προς το ελληνικό Κοινοβούλιο σοκάρουν. Όσο περνά η μέρα γίνονται γνωστές όλο και περισσότερες λεπτομέρειες για την ταυτότητα των χουντικών.
Εφαρμόσατε Σχέδιον Προμηθεύς
Οι διοικητές των μονάδων που παρέλαβαν τη διαταγή ήξεραν τι πρέπει να κάνουν: σε ειδικούς φωριαμούς ασφαλείας στα στρατόπεδά τους ήταν κρυμμένες οι διαβαθμισμένες σελίδες του «Προμηθέα» και τα σχετικά παραρτήματά του. Κάθε ανώτερος αξιωματικός εκτέλεσε αμέσως σε όλη την ελληνική επικράτεια τις οδηγίες-ενέργειες του αντικομμουνιστικού σχεδίου, καθώς μιλούσαμε για εγκεκριμένο σχέδιο του Πεντάγωνου με την έγκριση του βασιλιά.
Σύσσωμος σχεδόν ο πολιτικός κόσμος συνελήφθη. Άπαντες πιάστηκαν κυριολεκτικά στον ύπνο. Κάποιοι απ’ αυτούς μάλιστα δεν πρόλαβαν καν να ντυθούν και οδηγήθηκαν στα κρατητήρια με τα εσώρουχα ή τις πιτζάμες που φορούσαν. Ανάμεσα στους κρατούντες ήταν, μεταξύ άλλων, ο πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Γεώργιος Παπανδρέου και ο γιος του Ανδρέας, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Γεώργιος Ράλλης, ο Παναγιώτης Παπαληγούρας, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Μανώλης Γλέζος και ο Γιάννης Αλευράς.
Οι συλλήψεις αυτό το βράδυ της ανατροπής ξεπερνούν τις 1.000 και είναι μόνον η αρχή. Από αυτούς τους πρώτους συλληφθέντες, οι διαφωνούντες στρατιωτικοί μεταφέρονται στο Πεντάγωνο, οι πολιτικοί στο Κέντρο Τεθωρακισμένων και οι κομμουνιστές διανοούμενοι και πολίτες στο γήπεδο της ΑΕΚ στη Φιλαδέλφεια και στον Ιππόδρομο.
Την ίδια μέρα άρχισαν και οι συλλήψεις απλών πολιτών, ενώ είχαμε και τα πρώτα θύματα. Τα όργανα της Χούντας δολοφονούν στον Ιππόδρομο, που είχε μετατραπεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, το στέλεχος της ΕΔΑ Παναγιώτη Ελή, ενώ ένας στρατιώτης πυροβολεί τη 24χρονη Μαρία Καλαυρά γιατί «μούτζωσε» τα τανκς που παρέλαυναν στην οδό Πατησίων. Την ίδια μέρα, την ημέρα της επιβολής της δικτατορίας έπεφτε νεκρός και ο 15χρονος Βασίλης Πεσλής. Βρισκόταν ανάμεσα σε αρκετό κόσμο που είχε μαζευτεί στην πλατεία Αττικής για να μάθει τι συνέβαινε θορυβημένος από την παρέλαση των τανκς στο κέντρο της πόλης. Δέχθηκε ευθεία βολή από τον δολοφόνο του, λοχία Λυμπέρη Ανδρικόπουλο.
Από την επομένη ο αριθμός των συλλήψεων πολλαπλασιάζεται προοδευτικά. Η λίστα της ασφάλειας είναι μεγάλη… Σύμφωνα με τα στοιχεία της χούντας, οι συλληφθέντες ανέρχονται σε 6.509, εκ των οποίων 1.328 απολύονται τις επόμενες μέρες. Πηγές κομμάτων και ξένοι ανταποκριτές κάνουν λόγο για διπλάσιο αριθμό. Στην πλειονότητά τους, πάντως, εκείνοι που πέφτουν στα νύχια της ΕΣΑ καταλήγουν με αρματαγωγά στη Γυάρο και τη Λέρο.
Ο βασιλιάς, παρά την προτροπή του συλληφθέντα πρωθυπουργού Παναγιώτη Κανελλόπουλου να αντισταθεί, συμβιβάστηκε μαζί τους «για να μην χυθεί αίμα ελληνικό» και αργά το απόγευμα όρκισε την κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνο Κόλλια. Επρόκειτο βέβαια για πρωθυπουργό – μαριονέτα, αφού τα νήματα κινούσε ο ισχυρός άνδρας του κινήματος, συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος. Ο συλληφθείς και αποπεμφθείς αρχηγός του ΓΕΣ Γρηγόριος Σπαντιδάκης, άνθρωπος του βασιλιά, όπως και ο Κόλλιας, προσχώρησε στους κινηματίες και ανέλαβε Υπουργός Εθνικής Άμυνας.
Το ραδιοφωνικό διάγγελμα
Την 06:30 ο ραδιοφωνικός σταθμός των Ενόπλων Δυνάμεων μετέδωσε την ανακοίνωση: «Λόγω της δημιουργηθείσης εκρύθμου καταστάσεως, από του μεσονυκτίου ο στρατός ανέλαβε την διακυβέρνησιν της χώρας». Στην συνέχεια άνευ της εγκρίσεως του Βασιλέως εκφωνήθηκε η απόφαση αναστολής άρθρων του Συντάγματος, με τα οποία περιοριζόντουσαν ελευθερίες και δικαιώματα των πολιτών. Η απόφαση αυτή έδινε την δυνατότητα λειτουργίας εκτάκτων στρατοδικείων και τη διενέργεια συλλήψεων χωρίς δικαστικό ένταλμα, ενώ απαγορεύονταν οι συγκεντρώσεις πολιτών, η λειτουργία των σωματείων, η ελευθερία του λόγου και καταργείτο το απαραβίαστο της αλληλογραφίας.
Βάσει των παραπάνω απαγορεύθηκαν «μέχρι νεωτέρας διαταγής»:
- Η κυκλοφορία πεζών και οχημάτων.
- Η ανάληψη τραπεζικών καταθέσεων, αγορά συναλλάγματος και χρυσών λιρών.
- Η λειτουργία όλων των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όλων των βαθμίδων.
Η χώρα στον γύψο
Πλέον, στην «ασθενή χώρα που έχει μπει στο γύψο», όπως διατυπώνει ο αυτόκλητος ιατρός και «σωτήρας» της, Παπαδόπουλος, χωρίς τη συγκατάθεση των πραξικοπηματιών δεν κινείται κουνούπι… Τα πάντα περνούν από αυστηρή λογοκρισία. «Το χριστιανορθόδοξον ελληνικόν έθνος πρέπει να καθαρθεί από τη νόσο του κομμουνισμού και να παραδοθεί άσπιλον και αμόλυντον εις τους πολίτας του»…
Το δόγμα της Ελλάδος που ανήκει στους Έλληνες Χριστιανούς της (Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών, είναι το μότο της χούντας) μετατρέπεται σε εφιάλτη για τους πολίτες των οποίων η καθημερινότητα έχει μπει στο μικροσκόπιο, ελέγχεται εξονυχιστικά και όταν δεν βρίσκεται «πρέπουσα», πίπτει ράβδος… Και της Ελλάδας οι δικτάτορες, όπως όλου του κόσμου, επιβάλλουν στρατιωτικό νόμο ακόμα και στη σκέψη. Κάθε νέο ξημέρωμα επιφυλάσσει εκπλήξεις… Μία λίστα διαταγών με ποινές σε περίπτωση μη συμμόρφωσης…
Η συνέχεια λίγο πολύ γνωστή σε όλους. Διπλωματική διεθνής απομόνωση (πλην ΗΠΑ), οικονομική κακοδιαχείριση, κλίμα τρομοκρατίας των πολιτών, λογοκρισία, αλλά και μαζικές διώξεις αντιφρονούντων ήταν μερικά από τα εγκλήματα τα οποία κατέστησαν την Χούντα ανεπιθύμητη στην κοινή γνώμη.
«Θα αφήναμε τον Ανδρέα να κάνει επανάσταση;» θα πει αργότερα ο Στυλιανός Παττακός ο οποίος προετοίμαζε το πραξικόπημα καιρό. Οι συνταγματάρχες ουσιαστικά περίμεναν την έγκριση του βασιλιά, ο οποίος, όπως αποκαλύπτουν Αμερικανοί διπλωμάτες, περιμένει το «πράσινο φως» από την Ουάσιγκτον προκειμένου να πραγματοποιηθεί το πραξικόπημα. Οι δύο πλευρές τελικώς συμφωνούν αρχικά να μη προχωρήσουν σε καμία κίνηση τουλάχιστον μέχρι το αποτέλεσμα των εκλογών της 28ης Μαΐου.
Το τέλος της χούντας
Στις 20 Ιουλίου 1974, η ξαφνική εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο ανάγκασε το καθεστώς της Χούντας του Ιωαννίδη ο οποίος είχε ανατρέψει τον Παπαδόπουλο, να εγκαταλείψει την εξουσία.
Η επιστροφή Καραμανλή και η δίκη
Τελικά στις 24 Ιουλίου 1974 και έχοντας καταστρέψει την οικονομία (ρυθμός ανάπτυξης -6,5%) η Χούντα έπεσε. Την ίδια μέρα καταφθάνει στην Αθήνα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προκειμένου να ηγηθεί της Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος. Οι πραξικοπηματίες αργότερα συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη στις 22 Μαρτίου 1975. Η δίκη ξεκίνησε στις 28 Ιουλίου και διήρκησε μέχρι την 24 Αυγούστου 1975.
Για την ιστορία, οι ποινές που επιβλήθηκαν στους πραξικοπηματίες είχαν ως εξής:
Γεώργιος Παπαδόπουλος, Στυλιανός Πατακός, και Νικόλαος Μακαρέζος καταδικάζονται «εις θάνατον»,
Oκτώ άλλοι κατηγορούμενοι καταδικάζονται σε ισόβια,
Έπτά σε ποινές προσκαίρου καθείρξεως,
Δύο αθωώνονται.
Πηγές
Σπύρος Λιναρδάτος, Από τον εμφύλιο στη χούντα, τ. Δ’ (1961-1964), Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1986
Τα ΝΕΑ Ιστορία: “Η στρατιωτική δικτατορία 1967-1974”, από τη σειρά “Έξι στιγμές του 20ου αιώνα” Αθήνα 2010
Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες & Η ομάδα Παπαδόπουλου στην τελική ευθεία προς την εξουσία, στο Συλλογικό Η στρατιωτική δικτατορία 1967-1974, Έξι Στιγμές του Εικοστού Αιώνα, Τα Νέα ιστορία
Κατερίνα Α. Βαρελά – Ανδρέας Παπανδρέου 1919-1981 – Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
Ανδρέα Παπανδρέου – Η δημοκρατία στο απόσπασμα – Εκδόσεις Καρανάση
Αλεξης Παπαχελάς , Ο βιασμός της ελληνικής δημοκρατίας – Εκδόσεις Εστία
Σαν σήμερα
